Eerlijk zeggen

• ‘Weten en begrijpen is genoeg’

Veronica Huveneers heeft de ziekte van Marfan, een chronische bindweefselziekte met grote risico’s voor haar bloedvaten, skelet en eigenlijk haar hele lichaam. ‘In 2007 scheurde mijn aorta, dat heb ik nauwelijks overleefd. Door Marfan heb ik dagelijks pijn aan mijn spieren en gewrichten en neemt mijn kracht af. Ik moet 24/7 met deze ziekte leven. Dat is voor anderen niet te bevatten.’

‘Naast de angst op nog een scheur in de aorta of het scheuren van het ruggenmergvlies/breken van rugwervels, ondervind ik dagelijks gevolgen. Ik heb altijd pijn, kan bijvoorbeeld niet lang stil staan en ben beperkt in mijn dagelijks leven.’

Andere belevingswereld

 ‘Eigenlijk heb ik nul tolerantie voor kleine ongemakken van anderen, letterlijk klagen over pietluttige zaken. Ik ben 100% afgekeurd voor werk en kinderen krijgen is een gepasseerd station. Ik ben zuinig op goede momenten en wordt steeds selectiever in wat ik doe en wie ik wil ontmoeten. Het is belangrijk dat dingen mij energie opleveren. Als ik genoeg puf heb, doe ik artistieke dingen zoals schrijven of boetseren. Ik ga vaker alleen naar muziekevenementen, waar ik van tevoren een zitplek regel. Soms ga ik met anderen uit en ga ik over mijn grenzen, en kost me dat meer energie dan dat het oplevert. De meesten hebben zo’n andere belevingswereld. Onhandige reacties maken dat ik mij nog eenzamer voel. Er wordt dan gezegd: ‘iedereen heeft wat’ of ‘’t komt wel goed’. Het ergste zijn adviezen over hoe ik beter kan worden. Het voelt als een ontkenning van mijn ziekte en de impact daarvan op mijn leven.’

Afstand

‘Ik word niet echt meer uitgevraagd, omdat het mij vaak niet lukt en ik toch een beperking vorm. Dat snap ik ook wel. Ik moet veel op één plek blijven zitten, terwijl anderen hier en daar willen babbelen of dansen. Zelf ga ik ook minder snel mee. Ik zit ongemakkelijk, drink niet mee en kom niet in hetzelfde jolige stadium. Soms voelt het fijner om thuis te blijven, maar het blijft lastig om de balans te vinden tussen sociaal zijn en dat lichamelijk en psychisch kunnen opbrengen. In contacten ontkom ik vaak niet aan het me beter voordoen dan het eigenlijk gaat, waardoor echte gevoelens verborgen blijven en ik toch een afstand ervaar. Gelukkig kan ik bij sommigen uit de intieme kring wel mezelf zijn en ontspannen. Ik app ook met een lotgenote. We voelen dezelfde doodsdreiging en begrijpen elkaar.’

Weten en begrijpen

‘Dokters benadrukken elke keer dat ze voor veel dingen geen oplossing hebben. Ze kijken naar het ziektebeeld, maar niet naar wat het met me doet en hoe ermee te leven. In het ziekenhuis start nu een project ‘mens achter de patiënt’. Dat is een goed initiatief, waaraan ik mee ga doen.’

‘Het beste wat mensen kunnen doen, is eerlijk zeggen dat ze niet weten wat ze moeten zeggen. Kom lekker naast me op de bank zitten om een film te kijken, of een kop thee te drinken. Ik hoef niet steeds het hele verhaal te vertellen. Het weten en begrijpen is genoeg. Zelf weet ik gelukkig steeds beter wat ik wil, en leer ik daarover te communiceren.’

• Bron: Chronische ziekte en eenzaamheid Verhalen uit de praktijk – Patiëntenfederatie Nederland.

Het is zoals het is

• Het land te ver

Vader wilde een ezel. Hij stelde zich voor, dat hij in Nederland een transportbedrijfje zou beginnen. Zich niet bewust van het feit dat hij zich nu bevond in het logistieke Mekka van Europa, had hij zijn zinnen gezet op een traditionele pakezel. Hij kwam uit een compleet andere werkelijkheid, het eenvoudigste plattelandsleven uit Afrika denkbaar. Daar had hij veertig jaar in zeer arme omstandigheden een bestaan geleid in wat mensen in Nederland al de grootste vorm van armoede zouden beschouwen.

Na een leven in verschillende vluchtelingenkampen kwam het gezin in Nederland terecht. Een echtpaar met vijf jonge kinderen waarvan met name de vader grote moeite had om zich aan te passen aan de compleet nieuwe wereld waarin hij was beland. Niet ieder vluchteling kan zich eenvoudig aanpassen, in sommige gevallen blijkt de kloof in beginsel haast onoverbrugbaar.

Sommige dingen moet je echt tot in den treure blijven herhalen, echt keer op keer opnieuw uitleggen in de hoop dat het uiteindelijk een keer wordt geregistreerd: “Nee, de toeslagen zijn bedoeld om de zorgverzekering en de huur te kunnen betalen, het resterend geld dat je krijgt is daarbij bedoeld om je energie en waterrekeningen mee te betalen.” Vooral vader had er nogal moeite mee, de biljetten in zijn zak waren immers ook de bevestiging van zijn rijkdom, zijn status en ook zijn verantwoordelijkheid.

Vader had een dermate afwijkend beeld van een samenleving dat hij een beeldcrash onderging. De cultuurclash veroorzaakte een psychotische episode, hij is bijna een maand lang opgenomen geweest op een GGz-crisisopvang. Als begeleider heb ik hem daar vaak bezocht, waarbij hij mij bleef vragen waar zijn pakezel bleef, als een symbolisch houvast fungeren, als gedacht fundament om een nieuw bestaan op te bouwen. Als je in de begeleiding met zo’n grote kloof tussen verwachting en realiteit te maken hebt, is het een kwestie van veel geduld opbrengen, heel veel geduld. Steeds weer uitleggen hoe het in Nederland werkt. Ik had een goede samenwerking met de sociale dienst, we hebben korte lijnen: De dienst betaalt de huur, de zorgverzekering en de energiemaatschappij. Het resterend bedrag gaat naar het gezin als leefgeld, voor boodschappen en andere huishoudelijke posten. Maar vader had zich op enig moment toch weer rijk gerekend en een dure smartphone aangeschaft, met abonnement, plus verzekering. Het toestel werd als een pronkjuweel getoond bij mijn volgend huisbezoek.

Als begeleider kun je helaas niet ieder uur van de dag alles in de gaten houden. Door het veelvuldig gebruik van het toestel en het telkenmale opnemen van het geld, liepen de kosten hoog op. Er ontstonden schulden, die natuurlijk weer afbetaald moesten worden.  Al snel ontstond een onoverzichtelijke kluwen van afbetalingsregelingen. Vader kon en wilde het allemaal niet meer begrijpen. Moeder bleek echter wel over onvermoede talenten te beschikken, was een ster in hoofdrekenen, optellen en aftrekken. Ze onthield exact ieder bedrag, tot achter de komma. Vanaf toen werd zij in het gezin hoofd van de financiën.

Als strikt belijdend Moslim bezocht vader de moskee veelvuldig, soms wel vijf keer op een dag. Als begeleider ontdekte ik dat hij ook zijn oudste zoon vaak meenam naar de moskee. De school trok dan ook al snel bij ons aan de bel. Vervolgens in veel tijd gestoken in gesprekken thuis en werd duidelijk gemaakt dat zoiets als leerplicht in Nederland wettelijk van kracht is, dat dit ook een belangrijk recht is en dat hun kinderen zich moeten kunnen ontwikkelen, en verplicht op school moeten verschijnen. Hierin werd vader gelukkig goed bereikt, voortaan ging hij alleen naar de moskee.

In het kader van de inburgering kreeg de vader een werkervaringsplek. Hij kreeg een drukker leven, waardoor zijn schema van vijf keer per dag bidden in de war raakte. Met de bedrijfsleider werd door ons afgestemd om hem onder werktijd regelmatig rust te bieden teneinde hem zijn tien minuten bidden als meditatie ook gewoon te gunnen. In aanvang ging dat prima. Toen echter op zekere dag de bedrijfsleider met vakantie was, werd een vervanger aangesteld die niet op de hoogte was gebracht van de geldende afspraak. Vader heeft in een aanval om zich heen geslagen, met spullen gegooid en een complete ravage aangericht. Zijn werk was daardoor niet langer houdbaar en hij werd door de sociale dienst voorlopig vrijgesteld van arbeidsplicht. Sindsdien krijgt hij medicatie voorgeschreven om zijn emoties te reguleren.

Zo lijkt vader dan een schoolvoorbeeld te zijn van iemand, die men in de huidige termen als ‘niet leerbaar’ betitelt. Moeder en de kinderen hebben op dit gebied geen noemenswaardige problemen. Wij richten ons nu op stabilisering van de situatie. Het zo leefbaar mogelijk maken voor de vader, accepteren dat helaas niet iedere statushouder of vluchteling zonder meer ‘integreerbaar’ is. Inmiddels werkt moeder in en naaiatelier, gaan de kinderen keurig naar school, doen aan sport en beheersen de taal in woord en geschrift.

Uiteindelijk is wel bereikt dat ouders hebben aanvaard dat ze hier leven voor hun nalatenschap aan de kinderen. En wie weet, zal vader ooit geplaatst kunnen worden op een boerderij als dierverzorger.

• Bron: Het nieuwe thuis – verhalen uit de praktijk | TalenTonen Zorg en ontwikkeling

Meer mogelijk met minder

• Meer mogelijk met minder dan € 80.000 per jaar

Naar schatting gaat tachtig procent van de vragen aan wijkteams over financiële problemen. Schulden vormen een dominante problematiek en belemmeren inwoners om mee te doen.

De sociaal werker komt langs bij een gezin, omdat moeder voor één van de kinderen een plek bij een gespecialiseerd activiteitencentrum op dertig kilometer van de woonplaats wil. De zorgorganisatie die het kind eerder behandelde heeft haar dat aangeraden. Tijdens het tweede gesprek blijkt dat het huishouden tevens kampt met oplopende schulden en de dreiging dat de huishoudelijk hulp die ze krijgen (i.v.m. een aandoening van moeder) wordt ingetrokken. In het gesprek lopen de emoties hoog op en blijkt onder de enkelvoudige zorgvraag een kluwen aan problemen te schuilen.

Een nadere analyse leert dat de overheid de afgelopen jaren structureel aan dit gezin circa € 80.000 per jaar uit heeft gegeven. Het gaat daarbij om verschillende zorgarrangementen voor de drie kinderen, schuldhulpverlening, uitkeringen, allerlei hulpmiddelen en woningaanpassingen, huishoudelijke ondersteuning en bijzondere bijstand. Er zijn in de afgelopen jaren vijf verschillende opvoedondersteunings-programma’s na elkaar ingezet, schijnbaar zonder overtuigend resultaat.

De sociaal werker zit met de handen in het haar: enerzijds wil het maar niet lukken om alle verschillende aandachtsgebieden goed in kaart te brengen. Steeds lijken er weer nieuwe ‘feiten’ op te duiken en moeten er oplaaiende veenbrandjes geblust worden: een week later dreigt de deurwaarder langs te komen en weer een week later belt moeder in paniek dat vader zijn spullen heeft gepakt. Anderzijds heeft de sociaal werker moeite om bij de instanties een voet tussen de deur te krijgen. Zo is de gemeentelijke kredietbank niet bereid mee te werken aan de voorgestelde schuldhulpbegeleiding, omdat het gezin al eerder een dergelijk traject heeft doorlopen. En zonder hard bewijs weigert de deurwaarder de beslagvrije voet aan te passen. Ook belt de zorgorganisatie die het activiteitencentrum heeft aanbevolen, maar die belt niet terug. Van hen wil de sociaal werker weten waarom deze aanbeveling is gedaan, zonder overleg met de sociaal werker. Nu loopt deze immers achter de feiten aan en is het gesprek over de meest passende oplossing mosterd na de maaltijd.

De alternatieve oplossing is dat de sociaal werker mandaat heeft om andere instanties mee te laten werken. Door bijvoorbeeld de schulden tijdelijk ‘te bevriezen’: de stress van de financiële problemen neemt dan af, zodat in rust gebouwd kan worden aan een adequate oplossing.

• Bron: “Doen wat nodig is | Experimenten die maatwerk mogelijk maken” | Inclusieve Stad – City Deal Een samenwerking tussen de gemeenten Eindhoven, Enschede, Leeuwarden, Utrecht, Zaanstad en het Rijk in het kader van Agenda Stad.

Beter voor minder

• Betere oplossing voor € 3.300 per maand minder kosten

Dit is een voorbeeld dat – met een beetje zoeken samen met een collega die verstand heeft van de regelingen – wel degelijk een passende oplossing mogelijk is, waar die eerst (‘er kan geen uitkering worden verstrekt’) lijkt afgesloten.

Een gescheiden moeder heeft twee zonen van 17 en 15 jaar oud. De beide zonen groeien op in een zeer onveilig pedagogisch klimaat. Er is over en weer sprake van psychische mishandeling. Moeder geeft de jongens (te) veel vrijheid, maar eist tegelijkertijd veel aandacht op. De oudste zoon volgt op dit moment een opleiding ‘administratief medewerker’ op het ROC. Als hij het niet redt, komt hij thuis te zitten waardoor de situatie dreigender wordt met vermoedelijk uithuisplaatsing (begeleid wonen) tot gevolg. Hoewel nog niet aan de orde, is de verwachte situatie onwenselijk en betreft het een dure oplossing (ca. € 4.600 per maand) met weinig perspectief. Een uitkering is onmogelijk, omdat de zoon nog geen achttien is.

Om de situatie te doorbreken is er een aantrekkelijker en goedkoper alternatief mogelijk. De oudste zoon kan met behulp van studiefinanciering op zichzelf gaan wonen. Een op het eerste gezicht simpel alternatief, maar zeer kwetsbaar. Hij is er eigenlijk nog niet aan toe. Ook de nodige aanloopkosten kan de zoon niet zelf betalen. Het andere broertje kan weer bij zijn vader gaan wonen. Vader hanteert een strenge opvoeding waar de jongen zelf wel weer aan toe blijkt te zijn.

Voorstel is om voor de oudste zoon DUO aan te vragen in combinatie met het verstrekken van leenbijstand voor de kosten voor het op zichzelf gaan wonen (borg huur, meubilair et cetera). Deze leenbijstand wordt na anderhalf jaar kwijtgescholden als hij het goed doet op school, een bijbaantje heeft en zijn financiën op orde heeft. Gezien de kwetsbare situatie zal er de eerste tijd sprake zijn van een aantal uren professionele ondersteuning. Kosten: eenmalig  € 2.000 leenbijstand (schatting) en daarna € 1.000 per maand DUO en € 300 per maand voor ambulante begeleiding. Al met al een besparing van ca. € 3.300 per maand, voor een betere oplossing!

• Bron: “Doen wat nodig is | Experimenten die maatwerk mogelijk maken” | Inclusieve Stad – City Deal Een samenwerking tussen de gemeenten Eindhoven, Enschede, Leeuwarden, Utrecht, Zaanstad en het Rijk in het kader van Agenda Stad.

Leven is een kunst

• Samen alleen op de wereld

De moeder en de zoon konden geen van beiden aanvaarden, hier in Nederland te zijn beland. Ze wilden niets liever dan terug naar het land van herkomst, maar de nog altijd voortdurende oorlog aldaar maakte dat onmogelijk. Zij, in de zestig, was ruim zes jaar na haar zoon in Nederland aangekomen. Ze deelden samen een klein appartement, waar hij inmiddels al tien jaar bivakkeerde. Ze leefden vrijwel geïsoleerd van de samenleving, daarbij kampten ze zowel met lichamelijke als met geestelijke problemen. E waren samen volstrekt eenzaam.

Moeder verloor de wil verder te leven en poogde haar zoon mee te slepen in een zelfmoordpact. Hij kreeg dar gaandeweg ook sterk de neiging toe. Ze werden bij mij aangemeld via de GGz. De psycholoog had mij gevraagd om haar nadrukkelijk onder mijn hoede te nemen. Ruim twee jaar heb ik moeder en zoon begeleid.

Bij de kennismaking zag ik een vrouw die nauwelijks meer leek te kunnen bewegen, hoewel bij nader inzien het merendeel van haar klachten van psychosomatische aard bleek. Ze beschouwde zichzelf als mens totaal mislukt. Ze naam haar zoon in alle opzichten daarin mee.

Ik wist dat ik snel intensief zou moeten investeren om haar vertrouwen te winnen. Ik regelde op de korst mogelijke termijn een psychiater, een fysiotherapeut, een tandarts en een huisarts die haar moedertaal spraken. De taalbarrière en communicatiekloof waren mede debet aan hun isolement, waardoor ze weer in een neerwaartse spiraal van zelfmoordgedachten waren beland.

Soms voelt het als begeleider gewoon in elke vezel alsof je nu acuut het water in moet springen, omdat iemand anders zonder twijfel verdrinkt. Tot je weer beseft en ervaart dat deze processen meer gebaat zijn bij een geleidelijke benadering. Moeder had veel overgangen doorstaan in verschillende levensfases en daar bovenop kwam de ongewilde migratie. Dat leidt tot stapeling van trauma’s. Gestagneerd in de separatiefase was ze verkeerd onthecht geraakt. Ze had nooit volwaardig afscheid genomen en werd gekweld door alles overheersende schrijnende gevoelens van verlies.

Ik kwam vaak meerdere keren per week bij haar thuis. Observerend hoe zij haar leven leidde. Op zich ging niets dramatisch fout, maar ook niets heel opvallend goed. In positieve zin had zij bijvoorbeeld geen schulden. Maar er was wel steeds die donkere wolk die alles in haar leven overschaduwde.

Ik nam mij voor haar nieuwe dingen aan te reiken. De methode die ik daartoe heb ontwikkeld is gericht op het ‘nu. Ik heb haar bepaalde instrumenten aangereikt om die methode toe te passen. Het gaat daarbij om het vinden van een andere kijk, zowel op de buitenwereld als op jezelf. Een bepaalde gedachte daarbij is dat het oordeel van anderen vaak veel te zwaar weegt voor de nieuwkomers.

Ik heb haar ingeprent dit echt los te laten, om echt voor haarzelf te leven. Veel nieuwkomers zijn niet in staat uit zichzelf de uitdaging aan te gaan of zichzelf hoop te bieden. Met deelnemers wordt een band opgebouwd door samen activiteiten te ondernemen in de Nederlandse samenleving. De cultuur van het eigen land wijkt soms te sterk af van het beeld dat men hier krijgt voorgeschoteld.

Waardoor zijn jouw dromen vastgelopen? Daar draaide het allemaal om. In de gesprekken haalde zij uit het verleden wel goede herinneringen maar gaf bij herhaling aan dat ze nu gewoon te oud is. Het is maar een gevoel, hoe oud je bent, hield ik haar voor. Voor de lichamelijke problemen waarmee ze kampte konden de artsen geen medische oorzaak vinden. Het was een vorm van negatieve aandacht vragen. Ik kon haar dit negatieve gedrag tot op zekere hoogte helpen ombuigen, door haar te helpen leren de focus te richten op het ‘nu’. Daarbij liet ik haar natuurlijk, waar nodig, de ruimte om dat zelfstandig te overdenken.

Het is zinnig om je hele staat van zijn de revue te laten passeren en om terdege te kijken wat en waar het mis kan zijn gegaan. Ik hield haar wel voor dat ik haar slechts kon bijstaan met veranderingen in het heden en naar de toekomst. Gebeurtenissen en handelingen in het verleden kon ik niet ongedaan maken. Zo zocht ik met haar samen de weg uit het negatieve. Ik nam haar soms mee uit eten in een leuk restaurant, we bezochten mooi aangelegde parken, wandelden in het bos, langs de branding aan zee, of gingen zwemmen en beleefden de natuur om ons heen. Ik troonde haar ook wel mee naar de markt en daagde haar uit daarbij zelfstandig te onderhandelen over de prijs van een aankoop.

Haar zoon heb ik steeds sterk gestimuleerd om zijn eigen leven te gaan leiden. Zijn moeder claimde hem te veel. Omdat zij hem als alleenstaande moeder opvoedde. Voelde hij zich op zijn beurt verplicht, haar voor altijd tot steun te zijn. Hij kon en wilde haar niet verlaten of zichzelf zelfstandig, los van haar zien. Als hij aangaf het liefste dood te willen, had ik soms wel moeite om mijn eigen emoties in bedwang te houden.

Ik gaf dan duidelijk aan dat ik niet kon dulden dat hij zo sprak, dat hij echt een station verder moest, nog een toekomst voor zich had. Naar moeder koppelde ik de gewetensvraag terug, dat zij niet zo sterk egoïstisch moest zijn. Dat zij zich beter bewust moest zijn van de invloed die een moeder heeft op haar kind, die ze immers zelf het leven heeft geschonken. Dat ze moest leren nadenken over de invloed die van haar woorden en gedrag op hem uitging. Dat het zaak was elkaar liefde te geven, geen verbinding te zoeken in angst maar juist in verbondenheid.

De zoon is gelukkig losgekomen van zijn moeders negatieve beïnvloeding., vond een zelfstandige woning en is inmiddels afgestudeerd in vliegtuigbouwkunde op mbo-niveau. Voor haar vond ik een aanleunwoning, heb thuiszorg geregeld en een ook taalcursus Nederlands.

Na ruim twee jaar heeft mijn inzet als begeleider zodoende opgebracht, dat een vitaal toekomst perspectief is gevonden. Onderweg ben ik wel eens de wanhoop nabij geweest. Dan komt het wijze gedachtegoed van een aantal filosofisch ingestelde dichters, bij wie ik graag te rade ga, meestal goed van pas. Iemand opwekken, stimuleren om zelf bewuster na te denken. Juist niet alles voor iemand zoals zij te regelen. Waar zij aangaf ‘ik wil dood’, hield ik haar voor, dat het leven een kunst is, een ultieme creatieve uitdaging.

Het besef daagde tenslotte ook bij haar, zij uitte zelfs dankbaar te zijn in Nederland te mogen leven.

• Bron: Het nieuwe thuis – verhalen uit de praktijk | TalenTonen Zorg en ontwikkeling

 

De balans tussen wat wel en wat niet kan

• ‘Als je haartjes weer groeien, lijkt het goed te gaan’

Anjo Bloemen kampt na een intensieve behandeling van borstkanker (chemokuren, een amputatie, bestralingen en immuuntherapie) met late gevolgen, zoals vermoeidheids-klachten en een verminderde armfunctie. In haar hoofd gaat alles ‘in slow motion’ waardoor ze minder snel kan schakelen. ‘Vooral tijdens mijn herstelproces voelde ik mij eenzaam.’

‘Mijn leven is niet meer zoals het was. We wandelden in het weekend flinke afstanden. Dat kan niet meer. Ik moet mijn activiteiten doseren en niet al mijn reserves verbruiken. Soms ga ik bewust een stap verder dan eigenlijk kan. Dat kost me soms een week om weer op te laden.’

Iedereen is druk

‘Vooral tijdens mijn herstelproces voelde ik mij eenzaam. Als je haartjes weer gaan groeien, denkt je omgeving dat je je normale leven weer kunt oppakken. Juist toen zat ik midden in de puinhoop van mijn lijf. Ik moest leren dealen met mijn nieuwe ik en alles weer opbouwen. Mijn leidinggevende liet bijvoorbeeld weinig van zich horen. Hij belde een keer over het regelen van vervanging en een keer omdat hij iets niet kon vinden. Later bleek dat hij tegen collega’s had gezegd dat ze mij even met rust moesten laten. Ondertussen dacht ik dat ze mij niet meer ‘moesten’. Hij deed dit met de beste bedoelingen, maar het was beter geweest als hij had overlegd wat ik prettig had gevonden.

Ziek-zijn heeft voor je werk en omgeving een beperkte houdbaarheidstermijn. Iedereen heeft het druk. Een operatie, chemokuren en bestralingen zijn tastbaar. Veel mensen weten niet, dat daarna een moeilijk herstelproces begint, tenzij ze het zelf hebben meegemaakt. In mijn vriendenkring ben ik ook mensen kwijtgeraakt. Een vriendin vond dat ik te lang bezig was met mijn herstel. Dat heeft mij zo gekwetst dat ik afscheid van haar heb genomen. Een geluk bij een ongeluk was dat twee vriendinnen hetzelfde traject meemaakten. Daardoor begrijp je elkaar en hoef je elkaar niets uit te leggen. We konden er grappen over maken en het relativeren. De ondersteuning van mensen op de naturistencamping, waar we toen een vaste plaats hadden, was ook super. Ik kreeg een warm applaus toen ik me daar voor het eerst na de operatie durfde vertonen.’

Kwetsbaar

‘Je over en weer kwetsbaar opstellen, helpt eenzaamheid te overbruggen. Als je niet weet wat je voor een ander kunt doen, zeg dat dan. Het belangrijkste is dat we niet moeten denken voor die ander, maar vragen wat hij of zij wil. Zelf heb ik geleerd om te voelen wat ik nodig heb en daarover te praten. Doordat mijn energie enigszins beperkt is, maak ik andere keuzes, ook in contacten. Ik kijk wat goed voelt en wat ik aankan en laat mij daardoor leiden. Het is een heel proces geweest om te accepteren dat ik niet meer de oude word en te leren houden van de nieuwe leuke ik, die Ik nu ben. Ik heb mijn doelen leren bijstellen en mijn balans gevonden in wat ik wel en niet kan.’

• Bron: Chronische ziekte en  eenzaamheid Verhalen uit de praktijk – Patiëntenfederatie Nederland.

Anders vastpakken

• Hoe laat je gaan wat je nodig hebt?

Rond zijn elfde levensjaar was hij uit huis geplaatst nadat hij op school had aangegeven te worden geslagen door zijn stiefvader. Zijn moeder baatte toen nog een restaurant uit, maar dat liep niet succesvol. Hij wilde zelf thuis weg, naar een pleeggezin.

Het leverde voor hem helaas geen stabiel alternatief op. De jaren die volgden werden namelijk getekend door steeds wisselende woonplaatsen en woonvormen, van een crisisgroep naar een woongroep, van een gesloten inrichting naar een open inrichting.

Hij vertoonde ondertussen in toenemende mate onhandelbaar gedrag. Uit pure verveling en door gebrek aan begeleiding liet hij zich te gemakkelijk meenemen in het schadelijke gedrag van een groep jongens waarmee hij optrok. De spanning gaf een kick. Wat niet meehielp was dat hij in die periode geen schoolopleiding volgde.

Het restaurant van moeder ging uiteindelijk failliet. De geldproblemen liepen zo uit de hand dat ze zelfs hun huis kwijtraakte en met haar twee andere kinderen dakloos werd. Een situatie die pas na een kaar werd opgelost. Zijn gedrag werd er ondertussen niet beter op: van vuurtje stoken tot vernielingen aanrichten, op zeker moment heeft hij zelfs weten in te breken op een computersysteem. Hij vertoonde daarmee dan zekere intelligentie, hij bleek toch echt het verkeerde pad te kiezen.

In die periode heeft de jeugdvoogd mij ingezet. Hij was op dat moment op de crisisopvang beland. Het doel was om te beginnen hem weer naar een school te krijgen. Het contact kwam zeer moeizaam tot stand. Hij was erg naar binnen gekeerd, sprak vrijwel niet en keek mensen dan wel aan, maar wat in hem omging liet zich alleen raden. Hij had geen hobby’s, hiel zelfs niet van films kijken en had niets met sport. Het was dus flink zoeken naar een opening om contact van enige betekenis met hem te krijgen.

Wat zeker niet hielp, was dat hij jarenlang zoveel hulpverleners had zien komen en gaan. Mensen die tijdelijk met hem optrokken om dan te vertellen hoe hij moest denken, voelen en handelen, maar even snel weer verdwenen als ze waren verschenen. Ik werd in eerste instantie ook zo geklasseerd. Waarom zou hij zijn vertrouwen nog in mij investeren?

Ik kreeg de ingeving om met hem een gesprek aan te knopen over oosterse astrologie. Samen zochten wij op de telefoon naar zijn sterrenbeeld. Bij zijn dierenteken kwamen kenmerken naar voren als creatief en sociaal, iets waar hij het totaal niet mee eens bleek te zijn. Ik wierp tegen dat hij desalniettemin wel heel goed was in tekenen, maar hij achtte dat zelf bepaald niet als stoer genoeg. Allerlei eigenschappen hebben we aan hem gekoppeld en nagelopen of het op enige manier van toepassing kon zijn. Hij bleef halsstarrig volhouden dat het compleet niet op hem sloeg. Opmerkelijk genoeg kregen wij daardoor toch een band.

Zijn moeder had inmiddels weer een woning gevonden die ze deelde met haar twee andere kinderen, waar ook de stiefvader regelmatig was te vinden. Hij wilde niets liever dan terug naar huis, om zweer bij zijn moeder te zijn. Hij was gefrustreerd dat zijn halfzusje van tien wel thuis bij moeder woonde, goed presteerde op school en ook nog eens een prachtige slaapkamer had. “Waarom zij wel, en ik niet?”, spookte het door zijn hoofd. Het vormde voor hem een blokkade, ook om zich constructief met zijn schooltoekomst bezig te houden.

Met zijn mentor, zijn moeder, zijn voogd, met alle betrokkenen en met hemzelf ben ik over die kwestie het gesprek aangegaan. Met hem sprak ik af dat hij een brief zou schrijven waarin hij zijn pijn, verdriet, frustratie zou opschrijven, om deze dan voor te lezen om te onderbouwen waarom hij graag naar huis terug wilde.

Die brief heeft hij daadwerkelijk geschreven, al is deze nooit voorgelezen. Er was namelijk al besloten dat hij steeds vaker naar huis kon, daar kon logeren en kon uitproberen of zijn band met moeder weer hersteld kon worden en zij in staat zou zijn de moeder te zijn waar hij naar verlangde.

Zijn moeder begeleidde ik vanuit een ander traject: de Wmo. Ik twijfelde sterk of zij als moeder in staat zou zijn hem de juiste ondersteuning te bieden. Hoezeer ik het hem dan ook wel gunde, voor moeder speelden ondertussen nog veel andere problemen. Het kon wel eens een te zware opdracht zijn, haar 16-jarige zoon weer in huis te nemen, hem de benodigde aandacht en liefde te geven en de opvoedkundige regels te handhaven.

Ze deed echt haar best, maar bekommerde zich meer om afgeleide zaken, zoals commentaar geven op zijn rookgedrag of zijn lichaamshouding: kin omhoog en schouders naar achteren. Dat soort dingen. De spanning was echt te snijden als zijn moeder hem zo probeerde op te voeden. Daarbij kwam dat, hoezeer ze ook van hem hield, zij niet in staat was daar goed uitdrukking aan te geven. Affectie die zij wel openlijk toonde naar de jongste dochter, tot zijn mateloze frustratie. Het huis had ook maar twee slaapkamers, dus logeerde hij noodgedwongen op de bank.

Wanneer ik hem opzocht in de crisisopvang was me daarbij opgevallen dat hij steevast dezelfde kleding droeg. De begeleiders van de crisisopvang beaamden dat hij slechts over twee sets kleding beschikte, die bovendien met mooi weer op komst veel te warm waren.

De omgang tussen moeder en zoon verliep moeizaam en stroef. Dat bleek bijvoorbeeld toen ik het plan opvatte om zijn moeder in te schakelen voor wat nieuwe outfits. Moeder wilde dan heel graag samen winkelen, maar dat stuitte bij hem op weerstand. Geen denken aan zelfs, hij was vijftien en gin niet met zijn moeder winkelen. Als tweede optie stelde ik voor dat ze hem wat geld gaf om dan maar zelfstandig kleren aan te schaffen. Dit stuitte weer bij haar op een pertinente weigering. Hij kon het geld immers wel eens gaan uitgeven aan de verkeerde dingen. Ik liet me niet ontmoedigen en stelde creatief een online shopping sessie voor, samen met zijn halfzusje erbij.

Dat bleek voor beiden bezwaarlijk, want het was nu juist haar wens om met hem samen een keer iets te doen en hij kwam nu met de smoes dat zijn halfzusje te druk was en hij had behoefte aan rust aan zijn hoofd. Een patstelling. Het gegeven van twee mensen die elkaar niet kunnen bereiken, dat was pijnlijk. Voor iedereen.

Toch bleef hij maandenlang proberen om het te laten werken tussen hen beiden. Hij ging elke keer vol goede moed naar haar toe. Maar keer op keer droop hij weer af, kwam hij terug op de groep, diep teleurgesteld in zichzelf en zijn moeder. Omdat het weer niet was gelukt om er iets fijns en moois van te maken, samen. Zijn grote behoefte en verwachtingen, haar gevoelsmatige onvermogen en gereserveerdheid, de kloof werd gewoon niet geslecht. Hij verloor de moed en werd wanhopig depressief, het emotioneel verwerkingsproces liep vast en de verwarring nam alleen maar toe. Hij ervoer één grote leegte, een bodemloze put.

Toon hij het aanbod ontving om in een woongroep te komen, waar hij tot zijn achttiende terecht kon, was dat inmiddels een heel aantrekkelijk alternatief. Maar het bracht hem ook in een innerlijke tweestrijd waar hij totaal niet uitkwam. Ik trof hem aan in volslagen verwarring. Urenlang hebben we gepraat. Wat wil je, echt? Wat wil jij? Die vraag spiegelde ik hem in alle variaties steeds weer voor. Hij is vijftien, een op zichzelf teruggeworpen, een al levenservaren jonge man, zonder gidsing door ouders. Allerhande emotionele behoeftes en lastig te verwerken pijn liepen door elkaar. Ik gaf het hem te doen, dat hij dit zelfstandig moest beslissen. Het was de zwaarste periode van zijn leven, nog nooit had ik hem zo zien worstelen. Alsof hij telkens als hij op het hoogste punt was van de wip de andere ik zich weer afzette en hem weer naar beneden haalde. Hij worstelde eindeloos met een vraag, waar hij niet emotioneel zelfstandig genoeg voor was.

Toen hij ten langen leste een bewuste beslissing had genomen en koos voor de woongroep, heb ik hem dan ook enorm geprezen voor die zelfoverwinning. Ik heb hem aangemoedigd om zijn beslissing ook meteen kenbaar te maken aan zijn moeder, wat hij ook heeft gedaan.

Hij koos bewust om de droom los te laten nog weer bij zijn moeder te kunnen wonen. Om te werken aan hun onderlinge relatie vanuit de zelfstandige setting van de woongroep.

Hij is nu bevrijd van dit stuk verleden en kan door dat verlangen los te laten verder met zijn toekomst.

• Bron: Het nieuwe thuis – verhalen uit de praktijk | TalenTonen Zorg en ontwikkeling