Er komt een man aan het loket met een probleem. Je wilt hem graag helpen maar je bent gebonden aan de wet. Het strikt naleven van die wet zou de man echter alleen maar verder in de problemen brengen. Wat kun je in zo’n geval nu het beste doen? De omgekeerde toets helpt!
Integraal werken
De omgekeerde toets is gebaseerd op een heel andere manier van kijken. Een manier die eigenlijk zo vanzelfsprekend is dat je, als je het principe eenmaal doorhebt, denkt: ‘logisch, zo moet het! Zo is de wet bedoeld!’ Een methode ook die een nieuwe betekenis aan het begrip integraal werken geeft. Want met de omgekeerde toets kies je uit een palet van wettelijke mogelijkheden, dwars door alle domeinen heen, en met maar één doel voor ogen: jouw klant zo goed mogelijk helpen.
Het principe
Het principe van de omgekeerde toets is feitelijk heel eenvoudig. Voor gemeenten vormen wetten als de Participatiewet, de Wmo 2015, de Jeugdwet en de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening het uitgangspunt voor besluiten. Maar wat als je de zaak nu eens omkeert?
Begin niet bij de letter van de wet, maar bij het doel van de wet. Denk eens mee met de burger over het effect dat hij wil bereiken en kijkt of dit past binnen de doelstelling van de wetten van het sociaal domein. Kijk vervolgens welke wettelijke instrumenten er zijn om dit doel met en voor de burger te realiseren. Daarbij biedt de wet vaak meer mogelijkheden dan wij denken. Als je maar weet aan welke ‘knoppen’ je moet draaien om het gewenste effect te krijgen.
In vier stappen kom je bij een oplossing die werkt!
Het gewenste effect in vier stappen
stap 1: het effect
De eerste vraag die je stelt, is welk effect wil ik bereiken met de burger? Of nog beter: welk effect wil de burger bereiken? Denk met de betrokkene mee over wat hij wil bereiken en leg de afspraken die je gezamenlijk maakt vast, bijvoorbeeld in een plan van aanpak.
stap 2: de grondwaarde
De tweede vraag die je stelt is of het beoogde effect valt onder de grondwaarde van de wet. Met ‘grondwaarde’ bedoelen we de reden dat de wet is geschreven. De artikelen uit die wet zijn de instrumenten waarmee dat doel bereikt kan worden in plaats van een doel op zichzelf! De grondwaarden staan in het schema.
stap 3: is het besluit ethisch te verantwoorden?
De gemaakte afspraken leiden tot een formeel besluit. Bij deze stap wordt de vraag gesteld wat het effect is van het voorgenomen besluit:
- uitwerking op persoon, gezin en omgeving (wat betekent het gewenste effect voor hen?)
- mogelijkheden en vaardigheden (wat kan betrokkene?)
- zuiver in bedoeling (spelen onze eigen normen en waarden een rol?)
stap 4: randvoorwaarden
Bij de laatste stap wordt een formeel besluit genomen op basis van de gemaakte afspraken. Daarvoor is een set instrumenten beschikbaar (lees: wetsartikelen), met:
- ‘knoppen’ die toegang bieden tot een bepaalde ondersteuning of de toegang juist afsluiten;
- ‘knoppen’ waaraan gedraaid kan worden om meer of minder ondersteuning te bieden en de afspraken die gemeente en burger maken vast te stellen;
- een paar basisprincipes die in beton gegoten zijn. Daar is geen afwijking mogelijk.
